ارتباط بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت و رفتار نامتقارن هزینه ها با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی جامعه

این مقاله توسط خانم اسما خداوردیزاده ، رئیس حسابداری شرکت کیمیا پرور، در آذرماه سال 1401 در بیستمین همایش ملی حسابداران ایران ارائه گردید.

اسماء خداوردیزاده

کارشناس ارشد حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

یونس بادآور نهندی (نویسنده مسئول)

دانشیار گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

مقدمه و اهداف

امروزه با توجه به پيچيده شدن ارتباط شركت هاي موجود در جامعه با يكديگر و همچنين با دولت و افراد حاضر در جامعه، شرايطي به وجود آمده كه شركت ها نه تنها به ذينفعان، بلكه باید به آحاد مردم پاسخگو باشند. از یک سوی، افزایش روز افزون بحث مسئولیت اجتماعی شرکت ها و اهمیت پیش بینی رفتار هزینه ها برای شرکت ها و از سوی دیگر رفتار مدیران که در مواجه با کاهش تقاضا از تطبیق ظرفیت بدون استفاده جلوگیری می کنند و منجر به رفتار نامتقارن هزینه ها می شود، موجب شد تا به پژوهش حاضر بپردازیم. در این پژوهش تاثیر سرمایه اجتماعی جامعه بر ارتباط بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها و رفتار نامتقارن هزینه ها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. سوال اصلی پژوهش به این صورت مطرح می شود که ارتباط بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت و رفتار نامتقارن هزینه‌ها با تأکید بر نقش سرمایه اجتماعی جامعه چگونه است؟

مواد و روش­ها

این پژوهش کاربردی بوده و روش انجام کار، علّی پس رویدادی است. برای جمع آوری مبانی نظری از مقالات و کتاب های داخلی و خارجی و برای گردآوری داده ها و سایر اطلاعات مورد نیاز از نرم افزار ره آورد نوین، پایگاه اطلاع رسانی سازمان بورس اوراق بهادار تهران، صورت های مالی شرکت ها، یادداشت های همراه صورت های مالی، گزارشهای هیئت مدیره، گزارش های تفسیری مدیریت و سایر گزارش های منتشر شدۀ شرکت ها استفاده شده است. داده ها در نرم افزار اکسل مرتب شدند و تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار Stata انجام شد. جامعۀ آماری پژوهش، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و دوره زمانی پژوهش از سال 1398-1392 می باشد. به دلیل گستردگی حجم جامعۀ آماری و وجود برخی ناهماهنگی میان اعضای جامعه، نمونۀ آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب شده است. محدودیت ها بدین صورت است که صورتهای مالی و یادداشت های همراه و گزارش های هیئت مدیره شرکت ها به طور کامل در سایت بورس اوراق بهادار موجود باشد، شرکت ها تا پایان سال مالی 1391 در بورس پذیرفته شده باشند، به‌منظور قابل‌مقایسه بودن اطلاعات، پايان سال مالي شرکت‌ها آخرين روز اسفند ماه باشد. از شرکت های بیمه، سرمایه گذاری، موسسات مالی و اعتباری، لیزینگ و بانک ها نباشند و اطلاعات مورد نیاز آنها برای انجام پژوهش در دسترس باشد. پس از اعمال محدودیت های اشاره شده، 130 شرکت به عنوان نمونۀ آماری انتخاب شدند. متغیرهای پژوهش به شرح زیر می باشد: متغیر وابسته(رفتار نامتقارن هزینه ها)، متغیر مستقل(مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها)، متغیر تعدیل گر(سرمایه اجتماعی جامعه با شاخص های نرخ مشارکت اقتصادی، ازدواج، طلاق، سرقت، تصادف، سینماها و تماشاچیان فیلم های سینمایی، زائران حج تمتع، عمره، عتبات عالیات، و تعداد موسسات درمانی فعال)، و متغیرهای کنترلی(اندازه شرکت، اهرم مالی، مالکیت نهادی، سن شرکت، و نرخ بازده دارایی ها).

یافته ­ها

نتایج آمار توصیفی متغیر ها به شرح جدول 1 می باشد:

جدول 1. آمار توصيفی متغيرها

متغیر تعداد مشاهدات میانگین انحراف معیار حداقل حداکثر
لگاریتم نسبت هزینه های اداری،عمومی و فروش 910 0.0897 0.1221 0.1943- 0.7854
لگاریتم نسبت فروش 910 0.0837 0.1448 0.3381- 0.8805
مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها 910 0.5983 0.2029 0.1785 0.9642
سرمایه اجتماعی جامعه 910 3.9793 0.6120 3.2745 5.3439
اندازه شرکت 910 14.2968 1.5518 9.7259 19.7853
اهرم مالی 910 0.5691 0.2116 0.0469 1.5672
سن شرکت 910 3.6071 0.3627 2.3978 4.2195
مالکیت نهادی 910 0.5388 0.2374 0.0650 0.9881
نرخ بازده داراییها 910 0.1239 0.1443 0.4044- 0.6267

نتایج آزمون فرضیه های پژوهش به شرح زیر می باشد:

فرضیه اول بیان می دارد: بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت و رفتار نامتقارن هزینه ها ارتباط وجود دارد. نتایج نشان می دهد که متغیرهای تعاملی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت* لگاریتم نسبت فروش*کاهش فروش با ضریب (0274/0-) و سطح معناداری (863/0)، ارتباط معناداری با رفتار نامتقارن هزینه ها ندارد و فرضیه اول در سطح اطمینان 95 درصد مورد پذیرش قرار نمی گیرد.

فرضیه دوم بیان می کند: بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت و رفتار نامتقارن هزینه ها با در نظر گرفتن سرمایه اجتماعی جامعه ارتباط وجود دارد. از این ‌رو فرضیه دوم در گروه سال های با سرمایه اجتماعی بالا و پایین در جامعه مورد آزمون قرار گرفت. متغیرهای تعاملی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت * لگاریتم نسبت فروش*کاهش فروش با ضریب (7772/3-) و سطح معناداری (081/0) نشان می دهد، بین مسئولیت پذیری اجتماعی و رفتار نامتقارن هزینه ها در سال هایی که سرمایه اجتماعی جامعه بالاتر می باشد، ارتباط معناداری وجود ندارد. متغیرهای تعاملی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت * لگاریتم نسبت فروش*کاهش فروش با ضریب (0072/0-) و سطح معنی داری (983/0) نشان می دهد، بین مسئولیت پذیری اجتماعی و رفتار نامتقارن هزینه ها در سال هایی که سرمایه اجتماعی جامعه پایین تر می باشد، ارتباط معناداری وجود ندارد. از این رو فرضیه دوم پژوهش نیز در سطح اطمینان 95 درصد مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.

نتیجه­ گیری

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت و رفتار نامتقارن هزینه ها پرداخته است. ایجاد نوعی تعادل بین ابعاد اقتصادی و اجتماعی عملکرد، از عوامل اساسی بقای هر شرکت محسوب می شود. تعیین ارتباط بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت و توانایی مدیران در تطبیق ظرفیت موجود با تقاضای بازار برای محصولات و خدمات از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین نتایج نشان می دهد، مسئولیت پذیری اجتماعی ارتباط معناداری با رفتار نامتقارن هزینه ها ندارد. به عبارتی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت در مهار چسبندگی هزینه ها تاثیری ندارد و تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی جامعه نیز در این ارتباط، بلا اثر است. از این رو نتایج با نظریه اخلاق رویکرد ذینفعان و مطالعات پژوهشگرانی همچون(دروئگ و هوبلر، 2003)، (هارتلیب، 2020) و ( نمازی و جعفری،1398) مخالف می باشد.

کلید واژه ها

رفتار نامتقارن هزینه ها، سرمایه اجتماعی جامعه، مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت.

منابع

کتابخانه مرکزی سازمان بورس اوراق بهادار تهران.

نمازی، محمد و جعفری، زهرا ،1398 ، بررسی تاثیر تعدیل کنندگی هزینه نمایندگی بر      رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و چسبندگی هزینه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری، دوره  نهم، شماره 4، صص 169-200.

Droege, S. B. & Hoobler, J. M. (2003). “Employee turnover and tacit

knowledge diffusion: a network perspective”, J. Managerial, 15(1): pp.

50-64.

Hartlieb, S., Loy, T. R., & Eierle, B. (2020). “Does community social

capital affect asymmetric cost behavior? ”, Management Accounting

Research, https://doi.org/10.1016/j.mar.2020.02.002.

Makni Fourati, Y., Chakroun Ghorbel, R., & Jarboui, A. (2020). “Sticky    cost   behavior and its implication on accounting conservatism: a cross-country study”, Journal of Financial Reporting and Accounting, 18(1): pp.169-197.

Onyx, J., & Bullen, P. (2000). “ Measuring social capital in five communities ”, Journal of Applied Research, 24, 97-110.